ترجمه کتاب روندهای اساسی در علم زبان the main trends in the science of language رومن یاکوبسن roman jakobson

رومن یاکوبسن (متولد 1896) یکی از نوابغ زبانشناسی مکتب پراگ است او به کمک یار همیشگی خود نیکولای تروبتسکوی (1890-1938) در تعیین خط مشی نهضت ساختگرایی اروپای شرق از همه موثرتر بودند. مهمترین تحقیقات این دو زبان شناسی در دهه قبل از جنگ جهانی دوم انجام گرفت . در زمان جنگ ، بواسطه اشغال چکسلواکی توسط آلمانها، پژوهش این اساتید متوقف گردید. یا کوبسن پس از جنگ کار خود را دنبال کرد و در زمینه واج شناسی به موفقیت های عظیمی دست یافت . به همین جهت از این مکتب بعنوان حوزه واج شناسی یاد می شود. در سال 1975 پس از چاپ کتاب ساختهای نحوی چامسکی این زبان شناس چک تحت تاثیر دستور گشتاری، و به خاطر تاکید خاص وی به وقاعد فرموله و ریاضی واردست به تالیف کتابهایی در این زمینه زد و از جمله این کتب می توان کتاب روندهای اساسی در علم زبان را نام برد. کتاب حاضر یکی از پیچیده ترین کتبی است که در رابطه با بررسی زبان نوشته شده، این کتاب را نه تنها نمی توان مقدمه ای بر بررسی زبان در نظر گرفت بلکه به اعتقاد برگرداننده آنچنان در مسائل تخصصی به بحث می پردازد که تنها می تواند برای گروهی خاص از متخصصین این علم مورد استفاده قرار گیرد. این کتاب متشکل از سه فصل است : در بخش اول به بررسی آرا و نظریات زبانشناسانی زد که نظریات آنها تاثیر بسزائی بر سیر تحولات زبانشناسی داشته است . یا کوبسن در بخش دوم این کتاب جایگاه زبانشناسی را در میان علوم انسانی به بحث می گذارد و از عقاید دیگر زبانشناساسن در این زمینه یاری می جوید. این فصل را می توان تا حدودی پیچیده دانست زیرا حلقه های مجرد وانتزاعی که هر یک مشخص کننده آرا زبانشناسی با عقاید خاص می باشند در کنار یکدیگر بعنوان یک زنجیره ارائه گردیده اند. شاید از این نقطه نظر بتوان کتاب حاضر را مجموعه ای از عقاید زبانشناسان دانست که در مسائل مطروحه به بحث در میان خود می پردازند، بدون آن که با یکدیگر همعصر باشند. یاکوبسن نیز به مانند دیگر زبانشاسان معاصر کوس پیشرفت این علم را به صدا در می آورد و معتقد به مستقل بودن علم زبانشناسی نیست . وی زبانشناسی را حلقه ای از زنجیره علوم می داند که به مانند سایر حلقه ها منفک از حلقه های باقی قابل بررسی نیست . در بخش سوم تاکید یاکوبسن بر این اصل بصورت حاد خود مشخص می شود. در اینجا یاکوبسن سعی بر آن دارد تا رابطه میان زبانشناسی و علوم طبیعی را بیانگر باشد. خواست برگرداننده از ترجمه این کتاب به فارسی، ارائه آرا متاخر یاکوبسن می باشد. شاید برای بسیاری از همدوره های اینجانب و نیز دانشجویان دوره های پیش ، یاکوبسن تنها در رابطه با مکتب کلاسیک پراگ مطرح باشد. بنابراین ضرورت آن امر احساس می شد تا نظریات جدید یاکوبسن در مورد زبان و نحوه بررسی آن به شکل ممکن ارائه گردد. با آنکه ممکن است برگرداننده در برخی نکات با یاکوبسن اتفاق نظر نداشته باشد، سعی بر آن بوده تا به عنوان مترجمی بی نظر با وفاداری کامل، متن حاضر ترجمه شود. در خاتمه از استاد ارجمند جناب آقای دکتر ابوالقاسم سهیلی که بارها در ترجمه این کتاب مرا یاری کردند و از محضر ایشان فیض بسیار برده ام سپاسگزارم. باشد که این ترجمه هر چند ناقص بتواند برای دیگر دوستان قوت قلبی جهت ترجمه دیگر عقاید و نظریات زبان شناسان جدید باشد.